Trần Hữu Hiệp
VnExpress - Thứ năm, 17/8/2023, 00:00 (GMT+7)
Thằng
con chị Cẩm ngơ ngác nhìn mẹ bằng đôi mắt dè chừng của đứa trẻ đã lâu không
được mua quà. Túi bánh kẹo với mấy gói mì tôm, món khoái khẩu của thằng nhỏ,
được chị mang về bằng khoản trợ cấp nghỉ việc ít ỏi. Cẩm rớm nước mắt.
Cẩm đã tưởng
mình may mắn hơn nửa triệu người mất việc do làn sóng doanh nghiệp ngừng sản
xuất từ cuối năm ngoái, vì còn bám trụ được cho đến nay. Cả khi TP HCM bị
Covid-19 hoành hành, xưởng may ngừng việc, Cẩm vẫn trụ lại trong căn trọ chật
chội để trở thành một trong những người đầu tiên trở lại làm việc khi hết dịch.
Nhưng nay, người phụ nữ miền Tây này phải hồi hương. Về quê có rau ăn rau, có
cháo ăn cháo rồi tính sau, như lời má Cẩm giục con. Trong tình thế mất việc,
nhiều lao động nhập cư như Cẩm buộc phải "di cư ngược"
mang theo "những giấc mơ rách toang".
Sáu năm trước,
gia đình gãy gánh, chia tay chồng, người phụ nữ này khăn gói lên TP HCM. Cẩm
vào làm công nhân một công ty may xuất khẩu, lương tháng 4-5 triệu, không cao
nhưng ổn định, còn khá hơn nhiều so với ở quê thiếu ruộng, thiếu việc làm.
Người tứ xứ lâu
nay vốn chọn TP HCM và các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai làm nơi "đất lành,
chim đậu". Hàng chục năm qua, "Từ điển tiếng miền Tây" có thêm
từ "đi Bình Dương" để chỉ những người bỏ quê lên miền Đông tìm việc.
Người miền Tây
thực bụng, nghĩ đơn giản, nên mơ ước cũng không xa vời, chỉ cần có cái ăn, cái
mặc qua ngày. Nhiều người giã biệt quê hương, lòng quặn thắt. Ra đi với ước mơ
về quê xây lại cái nhà khang trang hơn, có vài công ruộng, miếng vườn nhỏ, nên
họ chấp nhận sống lay lắt nơi đô thị, trong những phòng trọ chỉ khoảng 10 m2.
Công nhân may lớn tuổi một chút đã bị thải loại, phụ nữ thì suốt ngày quanh
quẩn trong nhà máy, nhiều buổi tăng ca, không có thời gian bạn bè hay nghĩ đến
chuyện chồng con. Một thế hệ rồi hai, ba thế hệ người tha hương, giấc mơ mãi
không thành. Nhiều người hàng chục năm ngoái lại, khi đất khách chưa là quê mới
mà quê hương đã thành cố hương.
Từ năm 2011,
khi tham gia đoàn công tác của Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ và các bộ, ngành trung
ương khảo sát các chuyên đề giảm nghèo, đời sống công nhân, đào tạo nghề cho
lao động nông thôn và xây dựng nông thôn mới ở ĐBSCL, tôi nhận thấy đã nổi lên
những mảng tối của bức tranh này. Sự chuyển đổi kinh tế ở các địa phương chưa
tạo được nhiều việc làm cho người dân. Thiếu việc làm nông thôn, thu nhập thấp,
thiếu đất sản xuất, lao động chưa qua đào tạo và sinh kế khan hiếm là nguyên
nhân "đẩy" lao động nông thôn ra khỏi khu vực truyền thống một cách
chông chênh, khiến nhiều người bấp bênh nơi đô thị.
Khi xảy ra
thiện tai, hạn mặn, sạt lở, người ta chỉ thống kê bao nhiêu hecta lúa, rau màu,
vườn cây, ao nuôi thủy sản thiệt hại, mà quên đi những "di chứng"
đang âm ỉ trong mỗi gia đình khi nhiều người từ đó phải bỏ quê đi làm ăn xa.
Con cái để lại cho ông bà, sống thiếu tình thương cha mẹ, hoặc phải gồng gánh
lên thành phố ở phòng trọ, vào các nhóm giữ trẻ rẻ tiền, chịu tổn thương tâm lý
khi gặp phải nạn bạo hành trẻ em.
Báo cáo Kinh tế
thường niên ĐBSCL năm 2022 nêu ra "ba vòng xoáy đi
xuống" của vùng này là vòng xoáy lao động, ngân sách và cấu
trúc kinh tế vùng. Trong đó, vòng xoáy lao động là tình trạng thiếu việc làm
tại chỗ. Trong 10 năm qua đã có hơn 1,3 triệu người ĐBSCL xuất cư khỏi
vùng.
Báo cáo thống
kê 7 tháng đầu năm nay, cả nước có 113,3 nghìn doanh nghiệp rút khỏi thị
trường, tăng 19,8% so với cùng kỳ năm trước; bình quân một tháng có 16,2 nghìn
doanh nghiệp bỏ cuộc. Nhưng đó cũng chỉ là bề mặt của thực trạng, phía sau hơn
nửa triệu người mất việc là những cảnh đời khốn khó của lao động nhập cư mà Cẩm
chỉ là một ví dụ.
Chính vì vậy mà
những cuộc "di dân ngược" của lao động ngoại tỉnh về quê cần được xem
xét ở trên nhiều bình diện khác nhau. Cần đảm bảo các yêu cầu quản lý dân cư,
đến các giải pháp kinh tế, bố trí lại việc làm, cân đối thị trường lao động...
Chính sách ưu tiên cho tam nông, ly nông bất ly hương phải được xem là nền tảng
quyết định nhằm tạo dựng niềm tin, sự gắn bó với quê hương của người dân.
Vấn đề cốt lõi
của ĐBSCL vẫn là định vị vùng, bố trí không gian và huy động các nguồn lực phát
triển với mục tiêu đưa vùng này thành nơi đáng sống với người dân, là điểm đến
hấp dẫn đối với du khách và nhà đầu tư. Động lực mới cần được bắt đầu chính từ
nội lực của vùng, từ nguồn nhân lực bậc cao, từ khoa học và công nghệ và từ
doanh nghiệp. Đây sẽ là những mảnh ghép, vá lại "giấc mơ dang dở" của
người di cư.
https://vnexpress.net/va-lanh-giac-mo-di-cu-4642036.html
Nhận xét
Đăng nhận xét