Làm sao
để ĐBSCL phát triển thịnh vượng và bền vững? Nhiều chuyên gia và nhà quản lý
đến từ các tỉnh ĐBSCL đã có những hiến kế đầy tâm huyết tại buổi tọa đàm “Giải
pháp ứng phó hạn mặn các tỉnh ĐBSCL” tổ chức ngày 17 - 4 tại Bạc Liêu.
Chương trình do báo Tuổi Trẻ tổ chức, với sự đồng hành của Công ty cổ phần
Tôn Đông Á.
Các chuyên gia nhận định dù tình hình hạn
hán, xâm nhập mặn năm nay không khốc liệt như năm 2015-2016, nhưng việc báo
Tuổi Trẻ tổ chức tọa đàm vào đúng cao điểm của mùa khô để bàn giải pháp và đánh
giá, nhân rộng những mô hình phù hợp với điều kiện biến đổi khí hậu là rất có ý
nghĩa và thiết thực.
Các
giống lúa chịu mặn tốt được canh tác nhiều xen kẽ vụ tôm ở huyện Hồng Dân (Bạc
Liêu) - Ảnh CHÍ QUỐC
Khi cây lúa "xuống hạng"
Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện - Chuyên gia độc lập về sinh thái, cho biết ông
tâm đắc với Nghị quyết 120 (2017) của Chính phủ với những nội dung trong đó như
sản xuất "thuận thiên", tôn trọng quy luật tự nhiên, tránh can thiệp
thô bạo vào tự nhiên mà ông cho rằng "đây là nét mới, vô cùng tiến
bộ" khi xem nước mặn, lợ, ngọt đều là tài nguyên chứ không phải cứ thấy
mặn là mặc định chống.
Ngoài ra, Nghị quyết của Chính phủ cũng xác định thứ tự ưu tiên là thủy sản
- cây trồng khác - lúa, thay vì như trước đây lúa ở vị trí số 1 và thủy sản số
3.
Ông Lý Minh Khởi - Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy Lợi tỉnh Cà Mau, cho
biết tỉnh này cũng thực hiện việc sản xuất "thuận thiên", áp dụng mô
hình nào thích hợp thời điểm nào, mùa mặn nuôi con gì, trồng cây gì, giống gì;
còn mùa mưa thì chuyển đổi như thế nào cho phù hợp chứ không cứng nhắc.
Hiện tỉnh này còn 205.000ha quy hoạch là vùng ngọt, nhưng thực tế vùng ngọt
thật sự chỉ khoảng 90.000ha, còn lại là "da beo". Ông Khởi nhận định
bà con ở vùng mặn có thu nhập đỡ hơn nhưng lại không bền vững, còn người dân
trong vùng ngọt thì thu nhập không cao nhưng bền vững, ít rủi ro.
Góp ý về vấn đề này, ông Thiện cho biết qua khảo sát của ông tại một số
tỉnh thì người dân nuôi tôm có thu nhập cao hơn nhiều lần so với người trồng
lúa. Vì vậy, theo ông "nói rủi ro thì chúng ta cần tính toán làm sao hệ
thống canh tác bớt rủi ro cho bà con ".
Không chỉ nuôi tôm mới mang lại lợi nhuận cao, ông Lê Quang Răng - Chi cục
trưởng Chi cục Thủy Lợi tỉnh Trà Vinh, chia sẻ năm nay do lường trước được hạn
mặn xảy ra sớm, nên vụ đông xuân tỉnh đã chuyển đổi một diện tích đáng kể trong
66.000ha sản xuất lúa sang trồng màu, cây ngắn ngày, cây ăn trái. Một trong
những mô hình hiệu quả nhất là trồng ớt, năng suất đạt cao, gấp 1,2 lần trồng
lúa.
"Còn trồng lúa sinh thái kết hợp với nuôi tôm, một số vùng của huyện
Châu Thành làm rất hiệu quả. Theo báo cáo của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực
vật, khoảng 100ha mô hình này người dân thu nhập cao hơn trồng lúa 30
-40%", ông Răng cho biết.
Không thể "hở cái là giải cứu"
TS Nguyễn Đăng Nghĩa (chuyên gia nông nghiệp), cho rằng không chỉ dừng lại
ở mô hình lúa - tôm mà các tỉnh cần nâng lên một bước nữa là lúa - tôm hữu cơ
vì giá trị gia tăng sẽ đáng kể, mang lại thu nhập tốt hơn.
Ông Nghĩa cũng đề nghị để thực sự bền vững thì phải đặt thị trường lên trên
hết, bỏ dần việc "hở cái là giải cứu".
Muốn vậy, cần hình thành liên kết trong nông nghiệp từ khâu sản xuất tới
khâu tiêu thụ mà ông cho biết tại hội nghị đối thoại với nông dân, Thủ tướng
Nguyễn Xuân Phúc cũng đã yêu cầu ngành nông nghiệp phải có chính sách hỗ trợ,
khuyến khích doanh nghiệp cùng nhảy vào chuỗi liên kết này để liên kết với nông
dân.
Tương tự, TS Trần Hữu Hiệp (chuyên gia
kinh tế) cũng băn khoăn khi Nghị quyết 120 của Chính phủ đã đề ra nhiều vấn đề,
nhưng đến nay các bộ, ngành vẫn chưa trình được. Cụ thể như hội đồng điều phối
vùng hiện tại mới chỉ là câu chữ trong Nghị quyết, còn "hình hài"
trên thực tế thế nào thì chưa biết.
"Chính phủ đã thấy, đã ghi vào Nghị
quyết rồi, nhưng chậm chạp thế sẽ tác động thế nào", ông Hiệp đặt câu hỏi.
Ngoài ra, theo ông Hiệp, Quỹ phát triển ĐBSCL cũng "nghe hay" nhưng
đến nay vẫn chưa thấy "hình hài".
Dương Thành Trung (Chủ tịch UBND tỉnh Bạc
Liêu)
"Bạc Liêu biến nguy cơ thành thời
cơ"
Bạc Liêu may mắn là đã chuyển đổi sang mô hình lúa tôm sớm (đã 17 năm-PV).
Đặc biệt trong hai năm gần đây, khi Thủ tướng Chính phủ làm việc với lãnh đạo
tỉnh về hai nội dung là đề nghị rút dự án nhiệt điện Cái Cùng và xin chuyển đổi
đất để chuyển sang nuôi trồng thích ứng với hạn, mặn. Trong buổi làm việc đó,
Thủ tướng có kết luận một câu mà hiện nay thành câu châm ngôn của tỉnh là
"Bạc Liêu biến nguy cơ thành thời cơ". Nguy cơ là hạn mặn xâm nhập
sâu, Bạc Liêu xin chuyển đất trồng lúa không hiệu quả sang làm một vụ lúa một
vụ tôm. Khi nhìn nhận ra thực tế, nắm bắt đúng thời cơ và quyết định được thì
tạo ra cơ hội rất lớn. Việc hạn, mặn cũng thế, việc xin chuyển đổi lúa, tôm
cũng là thời cơ. Cuối tuần rồi tỉnh tổ chức hội nghị chuyên đề lúa - tôm, mời
một số nhà khoa học, viện trường về để nghe họ khẳng định mô hình này ở Bạc
Liêu. Nghe ý kiến các nhà khoa học, nông dân, doanh nghiệp xong, tôi đã khẳng
định là Bạc Liêu sẽ mạnh mẽ hơn để chuyển đổi mô hình lúa - tôm này.
Cái khó hiện nay là năng suất tôm ở vùng lúa - tôm Bạc Liêu thấp, chưa cao
vì lâu nay chưa tác động khoa học vào đó, để cho bà con tự nuôi, tự bươn chải.
Tôi khẳng định là các cán bộ khoa học của tỉnh rất thiếu trách nhiệm với bà con
trong việc nuôi tôm. Sắp tới, chỉ cần diện tích này mà sản lượng tăng lên gấp
đôi thì tôi khẳng định người nông dân trong vùng sản xuất sẽ làm giàu.
Vừa rồi
cũng có ý kiến đặt ra là nếu có giống lúa thích ứng với mặn một chút, lúa chịu
mặn được 5 - 7 phần ngàn sẽ hiệu quả hơn. Nói chung vùng chuyển đổi lúa - tôm
tôi khẳng định là thành công.
GS. TS Võ Quang Minh - Trưởng Bộ môn Đất (Khoa Môi trường và Tài nguyên
thiên nhiên, Đại học Cần Thơ) đề nghị cần chú ý vấn đề khoa học công nghệ mà
Thủ tướng đã ra chỉ thị đưa công nghiệp 4.0 vào nông nghiệp. Vì khi đã làm theo
hướng công nghệ cao, có nhà lưới, nhà màn, thì các yếu tố biến đổi khí hậu có
tác động cũng không nặng nề được.
"Nông nghiệp 4.0, nông nghiệp thông minh ở TP.HCM, Đồng Nai có một số
mô hình, An Giang cũng có trên vùng Bảy Núi, Hậu Giang cũng bắt đầu. Khi chúng
ta đã có định hướng phát triển nông nghiệp 4.0 thì tác động biến đổi khí hậu
vào các tỉnh ven biển sẽ đỡ hơn", ông Minh gợi mở.
CHÍ
QUỐC - TIẾN TRÌNH
Nhận xét
Đăng nhận xét