Từ Địa Trung Hải đến đồng bằng sông Cửu Long

Trần Hữu Hiệp

TBKTSG, Thứ Sáu,  21/12/2018, 09:04 

(TBKTSG) - Nhìn sang đất nước có nền nông nghiệp tiên tiến như Israel, dù điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt, nhưng nhờ ứng dụng công nghệ cao, năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất nông nghiệp của quốc gia này luôn vượt trội. Nông dân của họ là những doanh nhân sang trọng. Họ làm nông nghiệp thông minh, ứng dụng tốt khoa học, công nghệ cao và biết làm giàu.

Khởi nghiệp nông nghiệp công nghệ cao: Phải xuất phát từ nhu cầu xã hội

Dư địa... công nghệ cao cho người sản xuất nhỏ lẻ

Nông trại trên biển, chuyển giới cho tôm

Trong chuyến công tác, khảo sát các mô hình nông nghiệp ở Israel gần đây, tôi tận mắt chứng kiến mô hình “nông trại ngoài khơi Địa Trung Hải” của nông dân Israel. Nông trại nuôi cá cách bờ biển khoảng 10-15 hải lý, có chất lượng nước tốt, cho sản phẩm cá sạch. Cá được nuôi trong các lồng sắt di động đặt chìm dưới mặt nước, được thiết kế phù hợp môi trường biển, chịu được tác động dòng chảy, sóng biển mạnh và các cơn bão cấp 10, cấp 12.

Nông trại nuôi cá trên biển Địa Trung Hải của Công ty Gili Ocean, Israel.

Người nuôi quản lý bằng hệ thống vi tính ở trung tâm điều khiển, đo độ lớn và thăm khám sức khỏe của cá hàng ngày. Theo Ông Yossi Melchner, CEO của Công ty Gili Ocean, đơn vị quản lý nông trại này, thì hệ thống công nghệ Subflex do Viện công nghệ Technion Israel và Công ty Gili Ocean nghiên cứu phát triển từ năm 2003.

Không chỉ lập nông trại ngoài biển, nông dân Israel từ nhiều năm qua đã áp dụng công nghệ “chuyển giới cho tôm” cho năng suất cao. Giáo sư Amir Sagi thuộc Đại học Ben Gurion (BGU) là người đã phát minh và phát triển công nghệ tiên tiến này. Sử dụng công nghệ sinh học gây lặn gen, làm thay đổi giới tính tôm, tạo ra quần thể tôm toàn đực, tăng trưởng nhanh và trọng lượng đột biến.

Theo Giáo sư Amir Sagi, họ không sử dụng bất kỳ hóa chất hay hormone (kích thích tố) nào, nên không tạo ra tôm biến đổi gen. Công nghệ “chuyển giới tôm” đã được cấp bằng sáng chế và chuyển giao cho tập đoàn Tiran, Isarel thông qua Công ty chuyển giao công nghệ BGU Technologies thuộc BGU.

Để phục vụ nước sinh hoạt và làm nông nghiệp, thì chuyện biến nước biển thành nước ngọt là chuyện… thường ở Israel. Chỉ riêng Nhà máy xử lý nước mặn Sorek mỗi ngày cung cấp hơn 600.000 mét khối nước sinh hoạt, đáp ứng 20% tổng nước sinh hoạt cho cả nước Israel. Quần thể nhà máy chỉ rộng 10 héc ta, nằm ở Sorek, miền Tây (Israel), cách Tel Aviv khoảng 15 ki lô mét là khu vực giáp biển Địa Trung Hải. Nhà máy do tập đoàn IDE Technologies xây dựng với chi phí 400 triệu đô la Mỹ và đi vào vận hành vào năm 2013.

Trong điều kiện nước đắt giá hơn bia mà người nông dân vẫn làm nông nghiệp tốt, sản xuất ra nhiều nông sản có giá trị. Việc lọc nước biển thành nước ngọt, thủy canh rau sạch, các mô hình canh tác trong nhà kính thích ứng biến đổi khí hậu hay “chuyển giới cho tôm” đều là chuyện… thường của họ. Nên những mẩu chuyện kể trên không phải chuyện lạ.

Công nghệ sáng tạo của nông dân miền Tây

Phần đông nông dân ta vẫn chân lấm tay bùn, sản xuất phụ thuộc vào thời tiết và phó mặc cho những may rủi của thị trường. Nhưng mấy năm gần đây, ở miền Tây Nam bộ cũng đã xuất hiện các mô hình nông dân kinh doanh nông nghiệp tốt nhờ biết ứng dụng công nghệ sáng tạo. Một thế hệ trẻ nhiều khát vọng, được đào tạo bài bản, biết kỹ thuật, công nghệ, có kiến thức kinh doanh, nhạy bén với thị trường mang dáng dấp những người nông dân thông minh - chuyện thường ở xứ người, không lạ ở xứ ta, nhưng chưa nhiều, cần được khuyến khích hơn.

Nông dân Cao Phát Triển ở Ô Môn, Cần Thơ sáng chế ra hệ thống tưới nước tự động, điều khiển bằng điện thoại di động. Chỉ cần một cuộc gọi là có thể điều khiển hệ thống hoạt động. Nhiều nông dân khác đã làm theo Triển, lắp đặt hệ thống tưới nước tiết kiệm giúp giảm lượng nước và công lao động.

Lê Trí Lân, thành phố Mỹ Tho, Tiền Giang du học Pháp ra trường, ở lại làm việc gần tám năm với mức lương với mức lương 2.500 euro/tháng, nhưng đã quyết định về quê… trồng rau thủy canh, chỉ với khu nhà lưới rộng 1.000 mét vuông, mỗi tháng Lân thu nhập khoảng 70 triệu đồng. Chàng nông dân này đang dự định đầu tư các mô hình trồng củ quả sạch, mở cửa hàng tại Mỹ Tho để giới thiệu công nghệ trồng rau trong nhà kính và tìm đối tác chuyển giao quy trình để nhân rộng mô hình.

Không chỉ hiếm hoi một vài người như Cao Phát Triển hay Lê Trí Lân mà đã xuất hiện ngày càng nhiều hơn những “doanh nhân Hai Lúa” ngồi quán cà phê miệt vườn vẫn có thể theo dõi công nhân làm việc hàng ngày qua màn hình điện thoại di động. Họ có thể điều khiển hệ thống bơm, thoát nước cho vuông tôm bằng cách kích hoạt phần mềm tự động trên điện thoại thông minh. Nông dân thông minh không còn là lý thuyết mà đã có nhiều mô hình hay trong thực tiễn.

Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận, phần đông nông dân ta vẫn cực, sản xuất phụ thuộc vào thời tiết và phó mặc cho những may rủi của thị trường. Tình trạng nông sản ứ đọng, thu nhập bấp bênh vẫn diễn ra. Trong khi ở Israel, ở Pháp, Hà Lan, cách làm nông nghiệp như Lê Trí Lân hay nông dân @, doanh nhân nông nghiệp là rất phổ biến. Nông dân của họ biết cách vận dụng chất xám vào các loại nông sản và nền nông nghiệp của họ luôn đảm bảo “nông sản sạch từ đồng ruộng vào bàn ăn”. Người tiêu dùng không phải ngai ngái nỗi lo không an toàn vệ sinh thực phẩm như ta. Cũng chính những người nông dân thông minh, không chỉ biết bán nông sản, mà có thể chuyển giao công nghệ sản xuất tốt nhất.

Vì vậy, để chúng ta có được một tầng lớp nông dân thông minh thật sự, rất cần một hệ sinh thái nông nghiệp thông minh và môi trường nông thôn sáng tạo. Những người nông dân cần có sự dẫn dắt của nhà đầu tư, nhà doanh nghiệp, sự hỗ trợ của nhà khoa học và kiến tạo của Nhà nước.

Những kết quả bước đầu của nông nghiệp sáng tạo, nông dân khởi nghiệp đang đòi hỏi nhiều hơn cơ chế, chính sách, thể chế mới và xây dựng nền tảng ứng dụng công nghệ để khuyến khích thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hơn quá trình doanh nhân hóa nông dân. Cần nhiều hơn chính sách hỗ trợ nông dân, đưa đào tạo nghề và lao động nông thôn vào thực chất trong quá trình chuyển dịch, chứ trước nay đào tạo nghề cho lao động nông thôn như thủ tục hành chính, làm không gắn được với yêu cầu tái cơ cấu nông nghiệp.

Nông dân thông minh, chuyện không lạ, nhưng chưa nhiều. Ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao không phải là chuyện xa vời mà nó cần được gắn với người nông dân và doanh nghiệp thông qua nhiều mô hình sáng tạo trong thực tế.