(Đất Việt-Thị trường) - Quyền xuất khẩu gạo được nới ra, Vinafood 2 đang mất dần thế độc quyền, nếu không mua lúa trực tiếp từ nông dân thì sẽ chẳng còn việc để làm.
Thay đổi lớn nhưng....
Tổng Công ty lương thực miền Nam (Vinafood 2) vừa cho biết , thay vì mùa gạo để xuất khẩu như cách làm truyền thống từ trước tới nay, đơn vị này sẽ mua lúa trực tiếp từ nông dân để chế biến xuất khẩu. Hiện Vinafood 2 đã phát triển cánh đồng lớn ở đồng bằng sông Cửu Long với mục tiêu đưa diện tích của mô hình đến năm 2020 chiếm 20%/tổng điện tích sản xuất lúa của khu vực này.
Trao đổi với Đất Việt, chuyên gia nông nghiệp, GS.TS Võ Tòng Xuân, đánh giá cao sự thay đổi tư duy trong kinh doanh lúa gạo của Vinafood 2 bởi đây là bước đi để phát triển mô hình người xuất khẩu là người trực tiếp thu mua lúa của nông dân và người nông dân không còn chịu cảnh bị thương lái ép giá nữa.
Tuy nhiên, GS.TS Võ Tòng Xuân cho rằng, Vinafood 2 sẽ mua lúa từ các hợp tác xã chứ khó có thể đến từng thửa ruộng để thu mua. Ông cũng nêu một điều kiện, đó là thay vì ép các công ty xuất khẩu, Vinafood 2 nên để họ tự do. Vinafood 2 mua lúa của nông dân, các công ty kia cũng vậy, do đó họ cũng phải có quyền xuất khẩu chứ không phải chỉ mình Vinafood 2.
 |
| Vinafood 2 quyết định thay đổi tư duy trong kinh doanh lúa gạo |
Đồng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Văn Nam đánh giá, quyết định nói trên của Vinafood 2 là sự thay đổi rất lớn bởi từ trước tới nay, Vinafood 2 chỉ là anh cai thầu xuất khẩu gạo, không trực tiếp mua lúa của nông dân mà phải qua cả chuỗi dây trung gian.
"Tôi không hiểu Vinafood 2 sẽ mua lúa của nông dân kiểu gì khi nông dân bán lúa tươi ngay tại ruộng. Chỉ cần gặt, tuốt xong là đám hàng xay, hàng xáo đã đưa thùng, đấu đến cân, đong ngay tại ruộng rồi đưa lên thuyền chở đi. Tôi đồ rằng Vinafood 2 sẽ phải có mạng lưới chân rết xuống từng xã, từng vùng lúa để đặt mua hàng hoặc mua lại từ những doanh nghiệp bám sát với nông dân hơn", ông Nam phán đoán.
Lý giải sự chuyển hướng của Vinafood 2, vị chuyên gia chia sẻ: "Vinafood 2 thay đổi như vậy là vì xưa họ độc quyền xuất khẩu, tất cả các đơn vị mua lúa ở các tỉnh muốn xuất khẩu đều phải Vinafood 2 nên Vinafood 2 ăn chặn được. Còn bây giờ, quyền xuất khẩu đã được nới ra nhiều, nhiều công ty ở địa phương, thậm chí cả công ty ở tuyến huyện, tư nhân cũng xuất hẩu được. Vinafood 2 mất dần thế độc quyền nên nếu họ không mua lúa của nông dân thì sẽ chẳng có việc mà làm".
Nhìn lại tất cả các công đoạn sản xuất, chế biến, xuất khẩu hạt lúa, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thương mại cho rằng, Vinafood 2 không nên tổ chức lại toàn bộ bởi như vậy sẽ cực kỳ phức tạp.
"Tôi đã đến nhiều vùng trồng lúa và bắt gặp nhiều nông dân có vốn và biết làm ăn lớn. Họ tập trung được 50-70 ha đất, đầu tư được cả máy làm đất, gieo hạt, máy sấy, quạt làm sạch thóc... Không chỉ làm dịch vụ cho nông dân, họ còn thu mua thóc của nông dân, dồn lại không bán đúng vụ mà để 1, 2 tháng sau khi giá lên mới bán. Đó là những nông dân lớn, còn nông dân chỉ có vài ba công đất, gặt đâu bán đấy thì giá trị thu về rất thấp. Cũng có những công ty lương thực làm việc làm, nhất là các công ty của huyện. Họ cũng thua mua thóc, quạt, sấy, phân loại thóc chứ không bán lúa tươi.
Ở công đoạn chế biến, Việt Nam không tập trung vào một khâu mà chia thành 2 đoạn khác nhau: một là sơ chế thóc thành gạo thành phẩm, tức chỉ bóc vỏ trấu cho ra hạt gạo con nguyên vỏ lụa bên ngoài. Công đoạn này thường tập trung theo từng huyện, mỗi huyện có một chợ gạo (như Thốt Nốt, Sa Đéc...), ở đó có 3.000-4.000 máy bóc vỏ. Công đoạn hai là đưa gạo thành phẩm về các nhà máy hiện đại ở tỉnh, làm trắng gạo, phân loại theo độ màu, độ dài của hạt gạo.
Nếu Vinafood 2 đầu tư nhà máy bóc vỏ trấu, làm trắng, phân loại gạo cực tốn kém và lãng phí. Cách tốt nhất là doanh nghiệp này nên ký hợp đồng liên doanh, liên kết với những cơ sở có sẵn ở địa phương tạo thành một chuỗi", ông Nam phân tích.
Bán gạo sang châu Phi: Tưởng dễ ăn nhưng không đơn giản
Một thông tin khác liên quan đến hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam: Bộ Công thương có kế hoạch đẩy mạnh xuất gạo sang châu Phi trong bối cảnh xuất khẩu gạo sang Trung Quốc gặp khó. Theo đánh giá,châu Phi là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất thế giới, gạo Việt Nam lại có giá cạnh tranh hơn các nhà cung cấp khác. Bộ Công thương hiện có kế hoạch phối hợp với chính phủ các nước châu Phi để thành lập kho quan ngoại tại Angola, Cameroon và Mozambique giúp các nhà xuất khẩu Việt Nam dễ dàng tiếp cận thị trường này.
Theo GS.TS Võ Tòng Xuân, thay vì để thương lái quốc tế thu mua, Việt Nam xuất khẩu gạo trực tiếp sang châu Phi sẽ được lời rất lớn vì giá gạo ở châu Phi rất đắt. Điểm thuận lợi là châu Phi không cầu kỳ về chất lượng gạo.
Dù vậy, PGS.TS Nguyễn Văn Nam cảnh báo, việc xuất khẩu gạo vào châu Phi không hề đơn giản. Ông chỉ ra một vài đặc điểm của thị trường châu Phi: "Các nước châu Phi nghèo nên chính phủ của họ đứng ra nhập gạo, thậm chí còn cấm tư nhân nhập khẩu. Thường thì các tập đoàn lớn của Mỹ, châu Âu đã bao thầu, móc ngoặc với một số chính phủ ở châu Phi để chia chác nhau nên nhập gạo gì, giá nào là họ đã thống lĩnh hết. Thứ nữa, châu Phi đang thiếu gạo nên không đòi hỏi chất lượng gạo, còn giá thì do các tập đoàn đã móc ngoặc với chính phủ rồi nên gạo chất lượng kém có thể giá lại rất đắt, cái đắt này không phải để người nông dân bán lúa được hưởng mà là để chia chác với nhau".
Ông Nam cho biết, tại một số nước châu Phi, kinh tế tư nhân phát triển đã có xuất nhập khẩu thương mại. Do đó, Việt Nam muốn vào châu Phi phải tính hai con đường: một là hợp đồng xuất khẩu gạo qua kênh chính phủ, hai là hợp đồng xuất khẩu thương mại và tốt nhất là nên phát triển con đường tiếp cận thứ hai.
"Xuất khẩu gạo sang châu Phi là một cách mở rộng thị trường và có lợi trước mắt là tiêu thụ gạo có chất lượng trung bình trở xuống của Việt Nam. Còn gạo chất lượng cao, Việt Nam vẫn phải tìm đến các thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản", ông nói.
Thành Luân
Nhận xét
Đăng nhận xét