Cần “gươm lệnh” để diệt giấy phép con

Trần Hữu Hiệp

Báo Tuổi Trẻ, ngày 30/08/2014

TT - Theo các chuyên gia, việc bãi bỏ, sửa đổi các điều kiện kinh doanh không cần thiết giúp cải thiện môi trường kinh doanh, có thể tăng 1% GDP, tương đương 2 tỉ USD mỗi năm.

Mới đây, cùng với việc ban hành nghị quyết một số giải pháp về thuế tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh sự phát triển của doanh nghiệp, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo rà soát, xây dựng các danh mục ngành nghề cấm, ngành nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện và ngành nghề, địa bàn ưu đãi đầu tư.

Theo đó, các bộ, ngành, địa phương phải chủ động rà soát, loại bỏ các ngành nghề không cần cấm, cắt giảm những ngành nghề kinh doanh có điều kiện và các điều kiện đầu tư, kinh doanh không cần thiết gắn với đơn giản hóa thủ tục hành chính, tôn trọng quyền tự do kinh doanh của người dân.

Có nghĩa là môi trường kinh doanh hiện tại đang làm lãng phí nguồn lực lớn. Song để đạt được điều đó không dễ dàng nếu không có những cải cách mạnh mẽ, cách làm cương quyết và hiệu quả. Kinh nghiệm thi hành Luật doanh nghiệp năm 2000 gần 15 năm trước cho thấy để các cơ quan “cha mẹ” của giấy phép con “tự xử đẹp”, rất cần một tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ có thực quyền để rà soát, cắt bỏ giấy phép con.

Phải thừa nhận sự cần thiết của việc cấm, hạn chế một số ngành nghề kinh doanh có thể gây phương hại đến quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, sức khỏe cộng đồng; không để xu hướng “tối ưu hóa lợi nhuận” trong kinh doanh làm phương hại lợi ích chung.

Nhưng cấm cái gì, hạn chế như thế nào để không mất quyền “tự do kinh doanh” của công dân được ghi nhận trong Hiến pháp còn quan trọng hơn. Vì vậy luật quy định chỉ có Chính phủ mới có quyền ban hành danh mục ngành nghề cấm, điều kiện kinh doanh hoặc ngành nghề đó phải được quy định rõ trong các pháp lệnh, luật chuyên ngành. Việc đẻ thêm giấy phép con của các bộ trưởng là sự lạm quyền.

“Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm” không chỉ mới được quy định tại điều 33 Hiến pháp 2013 mà đã được ghi nhận tại điều 57 Hiến pháp 1992. Nhưng giấy phép con thời gian qua vẫn tiếp tục được sinh ra, làm hạn chế quyền tự do kinh doanh của công dân.

“Không hiểu tại sao lại nhiều như vậy, có những ngành nghề không hiểu tại sao lại cấm, không hiểu tại sao lại phải có điều kiện... Nói vậy để biết rất cam go trong lĩnh vực này” - lời than phiền của Bộ trưởng Bùi Quang Vinh, tư lệnh ngành kế hoạch - đầu tư, được báo chí trích dẫn.

Đằng sau “khó khăn” tự cắt bỏ giấy phép con của các bộ, ngành chính là sự từ bỏ quyền và lợi ích “ban phát” của mình; từ bỏ sự chọn lựa nhận phần dễ về mình, đẩy khó khăn cho doanh nghiệp, cái gì quản ngon thì nắm, quản không nổi thì cấm. Tình trạng xin - cho, ban phát, thiếu minh bạch, thủ tục hành chính rườm rà, nhiêu khê chắc chắn là mảnh đất màu mỡ cho tệ vòi vĩnh, nhũng nhiễu người dân.

Tư tưởng mới về việc bỏ quy định ghi ngành nghề kinh doanh trong giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp thay cho việc phải liệt kê đủ thứ ngành nghề sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà đầu tư và doanh nghiệp.

Những sửa đổi cực kỳ mạnh dạn đó có thành hiện thực được hay không còn phụ thuộc vào quyết tâm và việc tổ chức thực thi. Cắt giảm giấy phép con cũng cần được làm quyết liệt như cắt giảm đầu tư công vừa qua và gắn với trách nhiệm của người đứng đầu bộ, ngành. Yêu cầu đó rất cần một tổ công tác của Thủ tướng có “gươm lệnh” để thực thi hiệu quả.