Vietnamnet - 10/03/2020 09:00 (GMT+07:00)
Hạn,
mặn khốc liệt đang gây thiệt hại về kinh tế, làm đảo lộn cuộc sống của người
dân miền Tây. Các chuyên gia cho rằng, dân cứ loay hoay chống hạn, mặn thay vì
né để sống khoẻ.
Tính đến nay đã có 5 tỉnh ở ĐBSCL công bố tình huống khẩn
cấp về hạn hán và xâm nhập mặn gồm: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Kiên Giang và
Cà Mau.
Đã cảnh báo hạn, mặn khốc
liệt từ nhiều tháng trước
Trao đổi với VietNamNet, Th.s Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia
nghiên cứu độc lập về sinh thái vùng ĐBSCL cho biết, tình hình hạn, mặn năm nay
gay gắt và khốc liệt hơn cả đợt lịch sử năm 2015- 2016.
Điều này đã được cảnh báo từ tháng 7/2019.
|
||
|
|
“Như 1 quy luật, ở ĐBSCL quan sát mùa lũ năm trước là có thể đón hạn, mặn năm sau. Đơn cử, năm 2015 lũ rất thấp, sang năm 2016 hạn, mặn lịch sử; lũ năm 2019 thấp, sang năm nay 2020 hạn, mặn lại dữ dội”, ông Thiện nói.
Theo ông, nguyên nhân hạn, mặn năm nay khốc liệt do từ
tháng 1 - 9/2019, hiện tượng El Nino xảy ra trên toàn khu vực sông Mêkong
làm cho lượng mưa ít dẫn đến nước trên sông này thấp lịch sử.
Nguyên nhân thứ hai là do thuỷ điện trên sông Mêkong.
Chuyên gia Nguyễn Hữu
Thiện lưu ý, phải hiểu rõ thuỷ điện khác với thuỷ nông. Thuỷ điện không tiêu
thụ nước, không làm mất nước, cũng như không gây ra hạn
hán được. Nhưng, gặp mưa ít, thuỷ điện phải tích nước cho đến
lúc đầy mới xả ra để phát điện.
"Nước đi qua chuỗi đập như thế làm chậm đường đi của
nó, cho nên kết luận thuỷ điện làm cho tình hình hạn mặn “tồi tệ càng tội tệ
thêm, gay gắt càng gay gắt thêm”, ông Thiện nói.
Nguyên nhân thứ 3 là, do nước biển dâng, nguyên nhân này
nhỏ, chỉ khoảng 3mm/năm nhưng xảy ra đều đều.
Ngoài ra, như hệ thống ở ĐBSCL đã bị xáo trộn, thay đổi
nhiều, cụ thể như đê bao khắp nơi làm mùa nước không thể hấp thu nước vào ruộng
đồng.
“Đến mùa khô đồng bằng không có nước nhiều, giống như tấm
bông lau bảng không nhúng nước mà đem ra phơi nắng nên bị khô cháy là đúng. Từ
đó cho thấy, mùa nước đồng bằng không nhận nước, mà cho nước đi thẳng ra biển.
Chưa kể mùa nước, nước không có chỗ để lan toả lên đồng ruộng nên chảy vào các
đô thị gây ngập”, ông Thiện cảnh báo.
Né hạn, mặn để sống khoẻ
thay vì chống
Theo ông Thiện, người dân phải thích ứng với hạn mặn. Trong
đó, phải phân biệt năm cực đoan và phi cực đoan. Năm cực đoan nên ứng phó tình
huống.
“Bình thường hết năm cực đoan là trở lại những năm phi cực
đoan. Chiến lược năm nay vẫn là né hạn, mặn”, ông nói.
Vẫn lời ông Thiện, hạn, mặn không phải đùng 1 cái là xảy ra
mà đã được cảnh báo từ nhiều tháng, nhưng có người tin, người không.
Ông nói: "Người tin đã né rồi, người nào không tin vẫn
xuống giống “chắc bị lần nữa mới tin”.
Theo ông Thiện, hạn, mặn năm nay xâm nhập sâu làm những nhà
vườn trồng cây ăn trái, cây lâu năm trở tay không kịp.
“Năm nay phải chấp nhận thiệt hại. Thực tế hạn, mặn gay gắt
nhưng ngành nông nghiệp, người dân có ý thức nên đã né được rất nhiều, nhưng
vẫn còn thiệt hại”, ông Thiện nói và cho rằng, năm nay phải ca ngợi ngành nông
nghiệp vì họ đã làm khá tốt về cảnh báo.
Theo chuyên gia này, về lâu dài để giải quyết bài toán hạn
mặn ở ĐBSCL, thứ nhất phải tách chuyện nước sinh hoạt và sản xuất ra làm riêng
biệt, không nhập nhằng như trước đây nữa.
“Trước đây, mình cứ nói ngăn mặn, trữ ngọt để phục vụ sản
xuất và sinh hoạt, cái này rất không ổn. Nước ngọt để sản xuất thì làm sao sử
dụng được cho sinh hoạt, vì thuốc trừ sâu, ô nhiễm.
Tổng nhu cầu nước ngọt vùng ven biển là 100%, nhưng nước
sinh hoạt chỉ 5%, lâu nay không tách ra nên dẫn đến tình trạng không đáp ứng
được cái nào cả. Bây giờ tách ra đi, 5% nước sinh hoạt mỗi hộ có thể làm ao
chứa nước hay áp dụng các công nghệ nano, dùng túi vải địa chất để chứa.
Song, ao nước ngọt dùng cho sinh hoạt phải cách biệt, an
toàn”, ông nói và dẫn chứng, từ lâu dân sống ở vùng mặn đã quen, nhà nào cũng
ít nhất cả chục lu, hồ xi măng… để chứa nước ngọt. Tách nhu cầu riêng, không vì
cái nọ mà làm cái kia, lấp công trình lung tung.
“Đừng làm lúa trái mùa nữa. Phải phục hồi chung “sức khoẻ”
của đồng bằng bằng cách giảm trồng lúa ở vùng Đồng Tháp Mười, Tứ Giác Long
Xuyên để mùa nước có chỗ nước lũ vào, đồng ruộng hấp thu nước. Khi mùa khô nước
từ từ rỉ ra bổ sung giúp cho vùng cửa sông cân bằng mặn, ngọt”, ông nói.
“Lâu dài phải đi theo Nghị quyết 120, mình bị tổn thương quá nhiều do chống thiên nhiên, cứ loay hoay “mùa lũ chống lũ, mùa mặn chống mặn”, cứ thế xoay cả năm không có thời gian rảnh, vất vả. Lẽ ra phải nương theo thì khoẻ cả năm.
Nước ngọt giờ quý như vàng với người dân Bến Tre
Thay sản xuất nông nghiệp truyền thống bằng kinh tế tri thức
TS. Trần Hữu Hiệp, chuyên gia kinh tế vùng ĐBSCL cũng nhận
định, hạn, mặn năm nay đến sớm và khốc liệt hơn mùa khô 2015 -2016.
"Có những vùng hồi năm 2016 không bị ảnh hưởng, nhưng
năm nay bị như Chợ Lách (Bến Tre), Cái Bè (Tiền Giang)", ông Hiệp
nói.
TS. Hiệp cho rằng, về lâu dài, ĐBSCL phải tiếp cận 1 cách
tổng thể, phối hợp liên ngành.
“Nghị quyết 120 đã có, đó là tầm nhìn dài hạn, là tư duy
thích ứng thuận thiên, phát huy kinh nghiệm truyền thống bản địa”, ông nói.
Ông Hiệp nhấn mạnh: "Cái đó mới là 1 cái khung, tạo
thuận lợi cho người dân. Cần phải có đầy đủ các thông tin khoa học, cơ quan
chức năng phải có cảnh báo sớm để người dân dịch chuyển.
Nếu như không nâng cao được năng lực cảnh báo sớm của các
cơ quan khoa học, thì người dân cũng mù tịt".
Ông Hiệp cũng cho rằng, cứ để người dân dựa vào kinh nghiệm
tích lũy là không được. “Bằng kinh nghiệm thì giờ quy luật của lũ,
hạn, mặn đã thay đổi. Đơn cử, năm 2016 ghi nhận 100 năm mới có trận hạn, mặn
lịch sử, thì sau 4 năm đã lập lại. Điều đó chứng tỏ quy luật đã thay đổi, đang
diễn biến xấu hơn, nhanh hơn...", TS. Hiệp nói và cho rằng, phải có
cảnh báo sớm để người dân thích ứng, né hạn, mặn để được lợi.
"Thứ hai, phải đồng bộ hạ tầng, nhất là nông nghiệp.
Thứ ba, là nâng cao năng lực, nếu trước đây bằng kinh nghiệm sản xuất, truyền
thống nói bóng bẩy là “bằng đôi chân lắm bùn của nông nghiệp truyền thống”, bây
giờ phải bước sang kinh tế tri thức, người dân phải nắm được thông tin.
Ngoài thông tin về thời tiết, thuỷ văn thì còn thị trường nữa", ông nói và cho rằng, đừng đổ lỗi cho nông dân không nghe theo khuyến cáo.
Hạn mặn khốc liệt, lúa chết non, khắp miền Tây mang can đi thồ
nước
Người thiếu nước uống. Lúa thiếu nước tưới. Đất đai khô
cằn, hạn mặn bủa vây các tỉnh miền Tây ngày càng khốc liệt.
Hoài Thanh - Trương Thanh
Tùng
https://vietnamnet.vn/han-man-vuot-lich-su-chuyen-gia-hien-ke-ne-de-song-khoe-622026.html
Nhận xét
Đăng nhận xét