HOÀNG VĂN MINH
Báo Lao Động -
Thứ ba, 20/06/2017 10:52 (GMT+7)
“Tôi không muốn nói là u ám, nhưng đúng là rất… u ám” - câu
cảm thán của TS Trần Hữu Hiệp - Ủy viên chuyên trách kinh tế Ban Chỉ đạo Tây
Nam Bộ - với chúng tôi cách đây 3 năm, khi nói về những bước chân liêu xiêu đói
nghèo của người dân cuối Việt. Sau 3 năm gặp lại, hỏi chuyện cũ, ông Hiệp vẫn
nhắc lại câu nói cũ kèm thêm những cái lắc đầu: “Không những không thay đổi
được gì mà tình hình ngày càng xấu hơn…”.
 |
| Lượm bỏ chạy khi đồng nghiệp của chúng tôi đưa máy ảnh lên bấm. Ảnh: H.V.M |
Những
tan vỡ và mất mát
“Thành
phố Bavet” (tỉnh Soài Riêng, Campuchia) bên kia Mộc Bài một trưa nắng tháng 6.
Lại là một casino bỏ hoang, nhưng lần này chúng tôi ghé lại bởi ngạc nhiên khi
thấy trước cổng có cô bé đầu trần ngồi ôm cái thùng nhựa với ánh mắt chờ đợi
đặc trưng của người bán hàng ế khách. Lượm - tên cô bé, 14 tuổi, đến từ bên kia
cửa khẩu Mộc Bài ở tận dưới miệt Sóc Trăng, theo ba mẹ qua đây kiếm sống đã
nhiều năm sau một thời gian bỏ ruộng, bỏ nhà bôn ba lên Sài Gòn, qua Bình Dương
làm công nhân. Lượm bán đồ ăn vặt “xách tay” bỏ trong thùng nhựa.
Em gái
Lượm - nhỏ hơn một tuổi, đi bán vé số. Mẹ của chị em Lượm thì bán cóc ổi xoài
và tất tần tật những gì có thể ăn được trên một chiếc xe đẩy. Đối tượng phục vụ
của gia đình lượm, tất nhiên là những người Việt “vượt biên” sang đây chơi đỏ
đen trong các casino còn sót lại đang lay lắt cầm chừng...
Hôm
trước ở Long An, chúng tôi vừa “xâm nhập” vào một khu nhà trọ có đến mấy chục
gia đình từ Campuchia “vượt biên” qua kiếm sống bằng nghề bán vé số. Chưa hết
ngạc nhiên thì hôm nay ở Campuachia lại “đụng” phải không chỉ một cô Lượm mà
nhiều những người Việt cũng qua đây kiếm cơm bằng đủ thứ nghề buồn chán, trong
đó có rất nhiều cô gái có chút nhan sắc đang “làm gái” trong các casino với giá
“dò hỏi” lên đến 1.500.000 đồng cho một lần “tàu nhanh” từ “bọn chăn dắt”.
Mà đâu
chỉ có mỗi “thành phố Bavet” này. Ở Singapore, Malaysia, Trung Quốc vùng giáp
biên… ở đâu chúng tôi cũng gặp rất nhiều người Việt dắt díu nhau kiếm sống với
những nghề cũng rất buồn chán. Và thật buồn là phần lớn trong số họ có xuất xứ
từ miền Tây - nơi từng là “mảnh đất xanh”, là “đất hứa” của nhiều thế hệ người
dân miền Trung, miền Bắc. Khá giả hơn cả là “biệt đội” những cô gái lấy chồng
ngoại, nhưng bi kịch thì đầy rẫy, hơn chục năm nay báo chí kể mãi không hết
chuyện.
3 năm
trước, trong loạt phóng sự “Liêu xiêu nơi cuối Việt”, chúng tôi đã đi qua những
ngôi làng bị “đổi ngôi” khi phụ nữ trong gia đình là người kiếm tiền chính bằng
cách đi làm công nhân, còn đàn ông ngược lại ở nhà lo quét dọn nhà cửa, cơm
nước, đưa đón con đi học và… nhậu! Đó là một sự tan vỡ, mất mát, bắt đầu từ bữa
cơm và sự phân công việc làm trong mỗi gia đình, chỉ dấu báo hiệu cho những tan
vỡ và mất mát lớn hơn.
“Thời
gian gần đây, tỉ lệ ly hôn ở các gia đình có vợ làm công nhân ở Long An do vợ
chủ động tăng đột biến” - một chánh án ở Long An than thở. Một khảo sát bỏ túi
của chúng tôi cho thấy, cứ 10 gia đình “đổi ngôi” thì có đến 3-4 đã ly hôn hoặc
đang ly thân và người “đâm đơn” hoặc chủ động khép mình là người vợ với một lý
do chung như thú nhận của một người vợ rất đau lòng: Sau một thời gia “đi ra”
làm công nhân, họ tiếp xúc với nhiều người, nhiều không gian sống cùng bao
chuyện mới lạ. Cứ thế một hôm, bỗng dưng họ thấy “thằng chồng” suốt ngày say
xỉn và không làm ra tiền của mình ở nhà thật là nhạt nhẽo!
Thời
sự, vẫn là hạt gạo bị cắn làm 8
Nếu
như gốc rễ của chuyện sạt lở ở ĐBSCL là nạn khai thác cát tràn lan thì gốc rễ
của những thân phận bị “tước đoạt” tư liệu sản xuất với nhiều hình thức, đang
ngập ngụa trong tín dụng đen trá hình thành “ngân hàng trụ điện” và những hành
vi “ác hồn nhiên” đang ngày càng phổ biến ở vùng đất này là gì? Là ĐBSCL sau
bao nhiêu năm vẫn là một “vùng trũng” về giáo dục, văn hóa, nhận thức và các
thiết chế đi kèm. Là sự đi xuống của hình sin đói nghèo và chưa có dấu hiệu
dừng lại.
TS Trần Hữu Hiệp - Ủy
viên chuyên trách kinh tế Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ - nói “đó là thực tế, một thực
tế đau lòng!”. Cách đây hơn 5 năm, chính ông Hiệp là người phát triển “lý
thuyết” hạt gạo Việt Nam đang bị cắn chia làm 8 nên lợi nhuận của người trồng
lúa teo tóp của TS Nguyễn Văn Sánh - Giám đốc Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL
(Đại học Cần Thơ).
Ông Hiệp bảo, trong 8
phần đó, 4 phần đầu tiên phải chia cho “4 nhà” gồm: Nhà băng (nông dân phải trả
vốn, đóng lãi ngân hàng, kể cả vay lãi cao bên ngoài để có tiền đầu tư sản
xuất); nhà cung ứng vật tư (mua chịu phân bón, thuốc trừ sâu đầu vụ, trả lãi
cao cuối vụ, chiếm tới khoảng 65% chi phí sản xuất); nhà mình (ăn uống, chữa
bệnh, học hành, các khoản đóng góp... chiếm thêm 21%); nhà hàng xóm (hoan, hôn,
tang, tế…). Còn 4 phần sau?
Ông Hiệp liệt kê: Đó là
nhà xuất khẩu (nhà gần như có đặc quyền quyết định giá lúa hằng năm căn cứ vào
hiệu quả kinh doanh, mà không nhìn vào hầu bao lép kẹp của nông dân); “ông CPI”
(lúa gạo do nông dân làm ra phải làm nhiệm vụ bình ổn giá tiêu dùng, không thể
tăng-giảm tự nhiên theo nhịp điệu thị trường thế giới); nhiệm vụ đảm bảo an
ninh lương thực quốc gia, góp phần tích cực vào an ninh lương thực thế giới.
Rồi ông Hiệp ví von:
“Sản xuất lúa gạo của nông dân hiện nay như cây đòn gánh. Gánh nặng đầu vào là
nguyên liệu, vật tư, phân bón, chi phí ngày càng cao; đầu kia là tiêu thụ lúa
gạo bấp bênh; cả 2 đầu đều đang “có vấn đề”. Người nông dân vừa gánh, vừa bị
“lắc lư” trong thế dễ ngã”.
Mà đâu mỗi hạt gạo bị
“cắn” làm 8 phần, ngay cả con cá, cây mía và các loại nông sản khác cũng bị
chặt làm nhiều khúc, chia ra nhiều phần nhưng phần của người nông dân được nhận
lại quá nhỏ và bất hợp lý, không tương xứng với công sức họ bỏ ra.
Bất cứ con gì, cây gì,
bây giờ nếu bán có lời thì hết 70% tiền lời là những thương lái trung gian,
phần lớn là thương lái nước ngoài hưởng. Nhưng nếu lỗ thì người dân chịu hoàn
toàn. TS Trần Hữu Hiệp cay đắng: “Câu chuyện sản xuất ở ĐBSCL hiện nay như cái đòn
gánh. Một bên là đầu vào nặng trĩu giá vật tư, phân bón, tiền lãi vay; một bên
là đầu ra với giá cả bấp bênh, phập phù theo giá thị trường sớm nắng chiều mưa,
nên người nông dân ở giữa cứ bước liêu xiêu với tương lai mờ mịt”.
Những
“mảnh giáp” bảo vệ của ĐBSCL không những ngày càng mỏng đi mà còn đã và đang vỡ
ra, bắt đầu từ việc vắng bóng những mùa lũ “đặc sản” hằng năm mang theo nguồn
phù sa vô tận cùng với hạn mặn, thiếu nước và sạt lở bủa vây quanh năm.
Là một
nền nông nghiệp bị “bỏ hoang” theo nhiều nghĩa khiến vùng đất này thành “túi
nghèo” của đất nước và những dòng người “đóng cửa” ruộng vườn, nhà cửa dắt díu
nhau ngược lên Sài Gòn, Bình Dương, Đồng Nai… làm công nhân kiếm sống qua ngày.
Những kết cấu xã hội và các giá trị đạo đức bị xáo tung, đảo lộn, từ bữa cơm
gia đình nguội lạnh và người đàn ông phải chăm con, quét nhà… để vợ yên tâm ra
ngoài làm công nhân kiếm tiền lo gia đình. Là những cô gái không chỉ ngược xuôi
Nam-Bắc mà còn đến hầu khắp khu vực Đông Nam Á kiếm cơm bằng đủ thứ nghề buồn tủi
cùng triết lý “lấy chồng nước ngoài thì có hạnh phúc, có khổ đau nhưng ở nhà
lấy chồng quê thì chỉ là bất hạnh”.
Một
kết quả nghiên cứu về “Chuỗi giá trị ngành hàng lúa gạo” của Viện Nghiên cứu
phát triển Đồng bằng sông Cửu Long cho thấy: Bình quân đất sản xuất của người
dân ở đây chỉ có 0,4ha/hộ. Và do quy mô nhỏ lẻ nên thu nhập chia cho số nhân
khẩu trong hộ thuần nông còn thấp hơn 1USD/người/ngày - chưa đủ để mua một tô
phở! Một con số không thể nào tin được!
Sau nhiều năm gặp lại TS
Trần Hữu Hiệp, thời sự của ĐBSCL vẫn là chuyện hạt gạo bị “cắn” làm 8 phần và
con cá, cây mía, các loại nông sản bị chặt ra nhiều khúc, chia ra nhiều phần…
Hỏi giải pháp và kết quả? Ông Hiệp lắc đầu, thở dài bảo “giải pháp thì nhiều
nhưng kết quả lại chẳng thấy đâu và nguy hiểm hơn là thực tế lại ngày mỗi xấu
đi…”.
https://laodong.vn/phong-su-dieu-tra/mien-tay-nhung-manh-giap-bao-ve-cuoi-cung-dang-vo-giai-phap-thi-nhieu-ket-qua-chang-thay-dau-511831.ldo
Nhận xét
Đăng nhận xét