Chuyện vỗ tay

Lời người cập nhật Blog: Đọc bài này, mình bỗng nhớ mẩu chuyện "tiếu lâm Miền Tây" của một cán bộ Hai Lúa kể. Số là, xã tổ chức hội nghị tổng kết (báo cáo thành tích!) 5 năm xóa đói giảm nghèo, có cán bộ tỉnh, huyện về dự, nên các cụ hưu trí được mời đông đủ. Anh Chánh Văn phòng được phân công làm MC, tất nhiên là phải kính thưa tất tần tật và xin vỗ tay. Thường ngày, anh này hay kể chuyện tếu và nói láy, riết thành quen miệng. Để tỏ sự kính trọng "các cụ lão thành", nên anh thưa trước: "Hôm nay, xã ta rất vinh dự được đón tiếp các cụ về đụ đông dữ". Tất nhiên, không phải vỗ tay mà là tràng cười. Hoảng hồn, nhưng MC cũng kịp bình tĩnh nói lướt và tuyên bố lý do hội nghị "... 5 năm qua, bằng sự nỗ lực, phấn đấu, năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm của toàn đảng, toàn quân, toàn dân ... xã ta, công tác xóa đéo giảm ngồi đã đạt được nhiều kết quả to lớn - tràng cười rần rần và lại cố bình tĩnh - ... chúng ta đã tập trung chăm lo chu đáo nơi ăn, chốn ỉa cho đồng bào". Nói láy tới lần thứ ba thì MC ngất xỉu. 

Thứ lỗi, đây chỉ là chuyện tiếu lâm, không có thiệt 100%, nhưng chắc khoảng 51%. Ai tin thì tin.

Tưởng là gì, chứ bệnh vỗ tay “biết rồi, khổ lắm nói mãi” làm gì. Biết thì biết, nhưng gần đây bệnh này ngày một nặng, nay chuyển sang di căn ra nhiều nơi. Tôi nêu ra mong mọi người chung tay cứu chữa theo phương châm: “ Còn nước còn tát”.

Thử nhìn xem các cuộc biểu diễn văn nghệ, hội nghị, nếu có người nước ngoài, cho dù họ chưa hiểu về tiếng Việt, văn hóa nghệ thuật của nước nhà nhưng cái vỗ tay của họ thật chân thành và đúng mực.

Còn thực trạng chuyện vỗ tay của chúng ta thì sao?

Hiện nay tệ văn mấu thời học sinh đã lan sang Diễn văn mấu khi tổ chức hội nghị. Chẳng hạn đoạn Diễn văn mẫu này ở đâu cũng có: Tới dự hôm nay chúng tôi trân trọng giới thiệu đồng chí… (dừng) vỗ tay. Lời đầu tiên cho phép tôi thay mặt…, xin nhiệt liệt chào mừng…(dừng) vỗ tay. Xin trân trọng cảm ơn…. Xin gửi lời chúc sức khỏe đến đống chí… (dừng) vỗ tay. Cho nên mọi người dự hội nghị đã thành lệ, hệ thấy một khoảng trống không có âm thanh là lại đồng loạt… vỗ tay.

Chính phủ ra hẳn một nghị định chế tài rằng trong hội nghị chỉ cần “kính thưa” một bác “to” nhất. Thế nhưng nhiều năm qua, kể từ khi cái nghị định ấy ra đời, phần kính thưa tại hội nghị, hội thảo, tổng kết vẫn hơi bị dài. Sau mỗi lần giới thiệu, khổ chủ đứng lên, ngoái xuống, người giơ tay vẫy, vái, kẻ gật đầu chào. Dĩ nhiên sau màn đứng lên thụp xuống đáp lễ gượng gạo ấy lại là…vỗ tay. Khổ nhất cho mấy vị có chức vụ be bé cũng được giới thiệu, thường là sau cùng, vì thế chỉ được lộp độp vài ba tiếng vỗ tay rời rạc, nghe rất thảm.

Gần đây nhiều ca sỹ, có hạng hẳn hoi, khi hát một tay họ vỗ vào micro ngõ ý xin được mọi người vỗ tay cùng hoặc chỉ trỏ bốn phương, tám hướng xuống khán giả để tìm fan hưởng ứng, rốt cuộc cũng chỉ để xin một tràng pháo tay cho xôm trò mà thôi. Rồi các MC từ tổ chức sự kiện lớn lao hoành tráng đến tổ chức đám cưới đám cưới cũng xin quý vị và mọi người một tràng vỗ tay có được không ạ,…

Nhiều đại biểu đứng trên lế đài, sân khấu khi phát biểu xong đã gương mẫu tự vỗ tay, tự tán thưởng mình trước, và như để bắt nhịp nhắc khán giả đừng quên mất cái vỗ tay!

Có nhiều lần tôi chứng kiến sau lời phát biểu của diễn giả hay xem xong mọt tiết mục văn nghệ, không chỉ người bị cụt tay mà nhiều người còn lành lặn nhưng họ chỉ góp phần “ âm thanh” qua việc dùng một tay vỗ vào đầu gối hoặc mặt bàn. Có kẻ lại lấy ngay bút viết gõ lên mặt bàn hoặc cuốn sổ tay để thay cho vỗ tay.

Không phải chỉ có giải trí mới xin vỗ tay mà trong một số cuộc họp, hội nghị, khi lãnh đạo hoặc người dẫn chương trình muốn “xin ý kiến hội nghị” thì việc vỗ tay ở ta còn biểu thị thái độ đồng ý, đồng tình. Nhiều cuộc họp lấy “ biểu quyết” đơn giản chỉ là “ Nếu hội nghị đồng ý xin mọi người cho một tràng vỗ tay”. Như vậy cái vỗ tay còn đại diện cho tính dân chủ, thống nhất, công khai và đoàn kết cao độ.

Một số vụ án, khi quan tòa truyên án, bị can tái mặt, rụng rời chân tay nhiều kẻ ngất xỉu trong lúc tiếng vỗ tay nổi lên râm ran của mọi người. Trong phiên tòa phúc thẩm vụ án Nguyễn Đức Nghĩa, khi tòa tuyên phạt Nghĩa án tử hình, một loạt tiếng vỗ tay trong hội trường vang lên. Tiếng vỗ tay ấy tán dương cho quyết định đúng đắn của hội đồng xét xử về cái giá mà kẻ tủ tù phải nhận? Hay đơn giản chỉ là tiếng vỗ tay một cách vô thức của những người có mặt tại phiên tòa? Dù mang ý nghĩa gì đi nữa thì vỗ tay trước cái chết của một con người, phải chăng là một hành động thiếu nhân đạo?

Khi vỗ tay “nhiệt liệt chào mừng các vị đại biểu, các vị khách quý” trong một chương trình, một buổi lễ, một cuộc họp,…là đúng. Nhưng ngay cả khi đại biểu, khách quý đến muộn cũng vỗ tay mới vô lối và khó hiểu. Vỗ tay chào đón như thế khác nào đồng ý với sự tùy tiện, sai giờ giấc của cấp trên? Việc đặt ra nội quy đi học đúng giờ đối với học sinh, sinh viên, đi làm đúng giờ với công nhân, viên chức còn có ý nghĩa gì khi sự chậm trễ của “các vị khách quý” lại luôn được vỗ tay tán dương..

Nhà văn Trần Nhương ( Blogle Trannhuong.com) đã hài hước đánh giá về chuyện vỗ tay ở Đại hội VIII Hội nhà văn Việt Nam là: “ Đại hội có nhiều tiếng vỗ tay nhất. Có tới 90% tham luận được vỗ tay mời xuống. Điều đó chứng tỏ nhà văn chúng ta rất chịu khó tập thể dục nên chi trên khỏe mạnh”. Như vậy cái vỗ tay còn có ý nghĩa khác đó là sự “phản đối, triệu hồi”.

Nghĩ cũng lạ, ở ta, cái nơi cần vỗ tay đúng chỗ đúng lúc thì được tự do; trong khi ở một không gian khác, rất cần sự thoải mái, tự do khoáng đạt thì lại chỉnh tề đến khắt khe. Tôi đang nói tới tiếng vỗ tay ở chương trình “Chúng tôi là chiến sỹ” trên VTV, ở đó mang màu sắc quân đội, nghiêm cẩn như duyệt binh. Đúng nhịp và đều tăm tắp như thế chắc chắn phải tuân thủ chương trình của đạo diễn, quy định của Ban tổ chức.

Có lần xảy ra chuyện “ vỗ tay trong tang tóc” của tang chủ mới trớ trêu làm sao. Đó là lần nhạc sỹ Nguyễn Nam ra đi. Các nghệ sỹ bày tỏ lòng tiếc nhớ Nguyến Nam bằng cách đồng thanh hát. Kết thúc cách hát độc đáo đó là một tràng vỗ tay vô duyên hết mức. Cả hai hành vi này đã tước đoạt mọi cảm xúc thương tiếc cần có của một sự kiện chia buồn trong tang lễ. 

Các nghệ sĩ đến hát tiễn đưa nhạc sĩ Nguyễn Nam.

Trong một chương trình thi hát cổ nhạc trên HTV9, NSƯT Bạch Tuyết trước khi vào phần nhận xét thí sinh, đã xin khán giả đôi phút để bày tỏ sự tiếc thương đạo diễn Trần Kiên, vừa qua đời vì một tai nạn giao thông trên đường đi quay chương trình, mà Bạch Tuyết cũng có mặt trên chuyến xe đó. Nói xong, nữ nghệ sĩ cúi đầu trầm mặc. Đúng lúc đó, tiếng vỗ tay lại rào rào. Máy quay cận cảnh, khán giả xem đài thấy rõ cái nhíu mày của Bạch Tuyết.

Có thể những khán giả dự phần trong hai chương trình trên vỗ tay như một phản xạ thường tình khi xem chương trình: MC giới thiệu ca sĩ, vỗ tay; ca sĩ chào khán giả, vỗ tay; ca sĩ hát xong, chẳng cần biết hay dở, vỗ tay. Những tiếng vỗ tay dần dà thành vô cảm một cách chuyên nghiệp. Giá như cái phản xạ tự nhiên đó có được sự kiểm soát cần thiết, để mỗi người biết vỗ đúng lúc và im lặng đúng lúc.

Nhớ lại có lần cơ quan có nhân viên mới đến, lãnh đạo giới thiệu thành viên mới, và ông ta cũng “ đề nghị mọi người vỗ tay chào đón” cả cơ quan vỗ tay, nhưng âm thanh võ tay nhỏ hơn khi thấy chủ tịch công đoàn tuyên bố trưa nay mời tất cả anh em cùng ra nhà hàng X khai trương mùa thịt chó.

Thật là có muôn vẻ, đủ cung bậc của cái vỗ tay.

Khi sinh ra với bước đi chập chững đầu tiên, ta được nghe, thấy ông bà, cha mẹ, các anh chị vỗ tay cổ vũ bước đi một của mình.

Khi lớn lên ta xem biểu diễn nghệ thuật, tham dự nhiều hội nghị, …. hành động vỗ tay thì thật giản đơn, nhưng hãy suy nghĩ cho thấu đáo trước khi vỗ tay; vỗ tay ở đâu, khi nào, vỗ như thế nào là thích hợp thì chẳng dễ chút nào. Đã đến lúc, người Việt Nam chúng ta cần học vỗ tay sao cho lịch lãm, có văn hóa.

Quốc Thường

(QT có tham khảo bài viết của bạn bè)

( Địa chỉ: Thôn Tiến Thọ-xã Yên Hồ-Đức Thọ-Hà Tĩnh)

Blog TÔI THÍCH ĐỌC