Cây mía bị chặt làm mấy lóng?

Trần Hữu Hiệp

Nông dân (ND) Miền Tây đang chật vật đốn mía non chạy lũ, giá mía lẫn giá đường đều giảm mạnh, người trồng mía và nhà máy đường (NMĐ) cùng lỗ, thừa đường nội, nhập đường ngoại, kể cả đường nhập lậu ... Một mùa mía đắng nữa mà người đồng bằng phải gánh chịu. Người trồng mía đã vượt lên chính mình, trở thành người sản xuất hàng hóa, phải chấp nhận qui luật giá trị, cung – cầu. Nhưng ngành đường đang bị chia cắt với những lợi ích khác nhau: NMĐ, doanh nghiệp (DN) sử dụng đường và ND, mà lợi ích đang bị teo tóp. Cây mía đồng bằng đang bị chặt ra nhiều lóng.

Chương trình mục tiêu quốc gia 1 triệu tấn đường là niềm mơ ước hơn một thập niên trước, nay đã vượt xa với sản lượng đường sản xuất năm 2012 đạt khoảng 1,5 triệu tấn. Theo Bộ NNPTNT, ước nhu cầu dùng đường năm nay khoảng 1,35 - 1,4 triệu tấn. Ngành đường không chỉ đáp ứng đủ nhu cầu tiêu thụ nội địa mà trên lý thuyết còn thừa khoảng 200.000 tấn, chưa kể còn khoảng 300.000 tấn đường tồn kho và khoảng 400.000 tấn đường nhập lậu/năm. Vậy mà, đầu tháng 9 vừa qua, Bộ Công Thương đã cho phép nhập 70.000 tấn đường, có người lý giải là để … thực hiện theo cam kết WTO. Ở góc độ lợi ích của mình, các DN sử dụng đường làm nguyên liệu thích dùng đường ngoại hơn vì chất lượng tốt hơn, giá rẻ hơn đường nội. Cũng bảo vệ lợi ích của mình, các NMĐ chỉ ép mía cầm chừng hoặc ngưng hoạt động. Hệ quả là người trồng mía lãnh đủ. Nhưng khi lỗ lã, ND hè nhau bỏ mía, thì vụ sau các NMĐ thiếu nguyên liệu phải ngưng hoạt động. Cái vòng luẩn quẩn đó kiềm hãm sự phát triển của ngành mía đường nhiều năm qua chưa có lời giải căn cơ.

Cũng phải ghi nhận những nỗ lực của chính quyền địa phương như tỉnh Hậu Giang, nơi có gần 15.000 ha mía, lớn nhất ĐBSCL. Bằng nguồn lực hạn chế của một tỉnh nghèo, Hậu Giang đã quan tâm qui hoạch, đầu tư hệ thống hạ tầng thủy lợi vùng nguyên liệu mía, thúc đẩy ký kết hợp đồng tiêu thụ mía giữa NMĐ với ND. Trước vụ mía năm nay, UBND tỉnh đã làm việc với Hiệp hội mía đường VN, các NMĐ để thống nhất thời điểm vào vụ ép mía, thu mua mía cho ND, ... Nhưng nỗ lực đó không thể cải thiện được tình hình. Giải bài toán mía đường cần tư duy hệ thống, cơ chế, chính sách và nhiều giải pháp điều hành đồng bộ … hơn là sự nỗ lực của một địa phương.

Ngành mía đường cần sự thay đổi mạnh mẽ, từ quy hoạch, đến đầu tư tăng năng suất, chất lượng mía nguyên liệu, sản phẩm đường; từ giảm giá thành, tăng sức cạnh tranh, đến những giải pháp chỉ đạo điều hành linh hoạt, chặt chẽ trong từng thời điểm mà việc hài hòa lợi ích nông dân – NMĐ – doanh nghiệp sử dụng đường ... là yêu cầu bức thiết. Chỉ trên nền tảng đó, ngành đường mới phát triển bền vững. 
Bài đăng BÁO LAO ĐỘNG ngày 18-10-2012