Hậu Giang: Người trồng lúa âu lo

Báo Hậu Giang, 11/06/2013, 11:12:59 

Chưa bao giờ câu chuyện lúa gạo lại nóng lên ở ĐBSCL như những ngày đầu tháng 6-2013. Nông dân đã thu hoạch hàng trăm ngàn tấn lúa. Giá lúa chỉ còn ở mức dao động 3.500 đồng/kg, thấp hơn mức giá thành bình quân gần 500 đồng/kg. Thủ tướng đã quyết định mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo (tương đương 2 triệu lúa) trong vụ Hè thu. Trước bối cảnh đầu ra xuất khẩu gạo gặp nhiều khó khăn, nông dân trồng lúa đang trĩu nặng âu lo !

 Sớm có giải pháp hỗ trợ giá lúa

 Với sản xuất 3 vụ lúa/năm, gần như nông dân ĐBSCL thu hoạch lúa quanh năm. Một thời, Việt Nam từng tự hào là nguồn cung cấp “gạo tươi” lớn nhất thế giới, khi vài tháng lại cho ra một mẻ gạo mới! Giờ những ưu tư đang trở nên trĩu nặng với khoảng 1,5 triệu nông dân trồng lúa vùng ĐBSCL trên mẻ gạo từ lúa Hè thu. Dẫu biết rằng, đầu ra hạt gạo đang đứng trước nhiều khó khăn trên thị trường thế giới, việc đảm bảo mức lời tối thiểu 30% là khó đạt được. Nhưng người nông dân ĐBSCL không khỏi buồn khi nghe ông Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) Trương Thanh Phong phát biểu: “Với tình hình hiện tại đừng nên đòi hỏi mức lời tối thiểu 30%, mà hãy hỏi bán hay để vịt ăn?”. Nghe vị Chủ tịch VFA phát biểu mà không khỏi chạnh lòng. Tất nhiên, nếu có nhiều lúa làm ra dư thừa để cho vịt ăn là điều tốt. Nhưng thật đau, khi hạt gạo trĩu trịt công sức cũng là nguồn thu nhập chính của nông dân lại phải đứng trước lựa chọn “bán giá rẻ hay cho vịt ăn”!? Thử đem câu hỏi nông dân trồng lúa đang bức xúc gì nhất, cả 3 lãnh đạo đầu ngành nông nghiệp đều nói đó là giá lúa và tình hình thu mua lúa hiện nay. “Khó khăn đang dồn lên nông sản, giá lúa đang là nỗi bức xúc khôn tả của nông dân. Tôi thật sự chia sẻ và rất khó xử khi gặp nông dân hiện nay. Mong rằng, Chính phủ và VFA cùng lãnh đạo các địa phương sẽ sớm tìm ra giải pháp thiết thực để hạn chế những thiệt thòi về giá lúa trong bối cảnh hiện nay” - ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Hậu Giang tâm tình.

 

Ảnh: LÝ ANH LAM

Theo Bộ NN&PTNT, sản lượng lúa năm 2013 khoảng 43,49 triệu tấn. Sau khi trừ tiêu thụ nội địa, dự kiến lượng gạo hàng hóa cần tiêu thụ khoảng 8 triệu tấn (chưa kể tồn kho năm 2012 chuyển sang khoảng 1,85 triệu tấn). Như vậy, lượng gạo cần tiêu thụ từ nay đến cuối năm là 3,57 triệu tấn. Cách đây vài năm, chuyện lo đầu ra 3,5 triệu tấn gạo trong khung thời gian 6 tháng không phải là chuyện lớn. Nhưng bối cảnh kho gạo của thế giới đang phình ra ở Ấn Độ và Thái Lan và ngày càng có nhiều đối thủ xuất khẩu gạo trên thế giới thì việc tìm đầu ra đang tạo nên một áp lực căng thẳng! Song, có lẽ đây cũng là “điểm rơi” thích hợp nhất để nhìn nhận lại sản xuất lúa gạo ở ĐBSCL. Câu hỏi lâu nay vẫn là ĐBSCL sản xuất lúa vì mục tiêu đảm bảo an ninh lương thực hay xuất khẩu? Hai mục tiêu này đâu là số 1?

Các nhà khoa học trong và ngoài nước đều thừa nhận: sản xuất lúa, xuất khẩu gạo chỉ nặng tính “chính trị”, chứ hiệu quả kinh tế thì thấp. Nông dân trồng lúa khó làm giàu!?

 

Định đúng giá thành !

Bộ Tài chính công bố giá thành sản xuất lúa kế hoạch và mua lúa định hướng vùng ĐBSCL vụ Hè thu 2013 cho 12 tỉnh ĐBSCL (không thấy thống kê bảng giá tỉnh Vĩnh Long). Nhiều lãnh đạo ngành nông nghiệp tỏ ra chưa “hài lòng” với cách tính giá của Bộ Tài chính hiện nay. Trong khi đó, việc định giá thành sản xuất lúa của nông dân cho đúng là cơ sở quan trọng để hiểu rõ thu nhập của nông dân để có chính sách kèm theo hợp lý.

 

Áp lực tiêu thụ lúa hàng hóa ngày càng tăng trong vụ Hè thu.

Theo các số liệu trên, mức giá thành sản xuất lúa kế hoạch vụ Hè thu năm 2013 ở ĐBSCL thấp nhất là Sóc Trăng 3.283 đồng/kg, cao nhất là Hậu Giang 4.816 đồng/kg, mức giá thành bình quân là 4.142 đồng/kg. Thật khó để các doanh nghiệp xuất khẩu gạo mua lúa với mức giá “định hướng” đảm bảo mức lãi tối thiểu không dưới 30% trong bối cảnh đầu ra hạt gạo gặp nhiều khó khăn như hiện nay. “Vụ Đông xuân vừa qua, giá thành sản xuất lúa ở Hậu Giang cao nhất với 4.474 đồng/kg, trong khi Trà Vinh ở mức 3.134 đồng/kg. Việc công bố giá thành định hướng cho toàn vùng sẽ khó cho nông dân các tỉnh có giá thành sản xuất cao” - Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám thừa nhận. Còn ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch VFA, cho rằng: “Giá thành sản xuất lúa Hè thu mỗi tỉnh một giá. Nếu giá thành vụ Hè thu bình quân là 4.142 đồng/kg + 1.242 đồng (lợi nhuận tối thiểu 30%) = 5.400 đồng/kg (giá doanh nghiệp phải mua). Với mức giá này xay xát ra gạo thành phẩm 5% tấm thì không bán cho ai được. Bộ Tài chính chỉ đưa ra giá thành mà chưa ra giá định hướng”. Được biết, để khắc phục tình trạng này, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ NN&PTNT, VFA nghiên cứu phương pháp tính, công bố giá lúa định hướng cho phù hợp với thực tế thị trường, thực tế sản xuất và có lợi hơn cho người nông dân.

Ở đây, xin bàn đến một vài điểm chưa hợp lý về cách tính và đưa ra giá thành sản xuất lúa của Bộ Tài chính hiện nay. Trong đó, nổi lên là chi phí thuê đất trồng lúa của nông dân chưa tính đến. Theo một cán bộ lãnh đạo ngành nông nghiệp vùng ĐBSCL, thực trạng nông dân thuê đất trồng lúa hiện nay là không nhỏ trong vùng. Ngoài ra, cách tính giá thành của Bộ Tài chính dựa trên: phép cộng giá thành của 13 tỉnh ĐBSCL lại, rồi chia bình quân cho 13 để lấy giá trung bình là chưa hợp lý. Bởi qua tìm hiểu, hiện nay các tỉnh có diện tích sản xuất lúa nhỏ luôn có giá thành sản xuất thấp, ngược lại diện tích lớn, giá thành sản xuất lại cao. Cụ thể trong vụ Hè thu này, các tỉnh có diện tích trồng lúa ít, giá thành khá thấp như: Sóc Trăng - 3.283 đồng/kg, Trà Vinh - 3.676 đồng/kg, Bến Tre - 3.780 đồng/kg. Trong khi đó, 5 tỉnh có diện tích trồng lúa lớn, chiếm gần 2/3 diện tích sản xuất lúa Hè thu giá thành lúa khá cao: Kiên Giang - 3.942 đồng/kg, An Giang - 4.218 đồng/kg, Long An - 4.506 đồng/kg, Đồng Tháp - 4.619 đồng/kg, Hậu Giang - 4.816 đồng. “Cách cộng giá thành của từng tỉnh rồi chia lại trên tổng số địa phương trong vùng là chưa hợp lý, gây khó khăn cho nông dân ở các tỉnh có diện tích trồng lúa lớn, có giá thành sản xuất cao” - một cán bộ lãnh đạo ngành nông nghiệp ĐBSCL than thở. Cũng theo vị cán bộ này đề xuất: Bộ Tài chính phải cộng thêm diện tích đất trồng lúa, trên cơ sở đó chia ra để lấy giá thành bình quân trong toàn vùng là hợp lý nhất.

Lâu nay, cách tính giá thành sản xuất lúa chưa thật sự bài bản, chỉ mang tính tình thế, thậm chí “đối phó” để sớm đưa ra mức giá, tạo cơ sở cho doanh nghiệp mua lúa đảm bảo lợi nhuận tối thiểu cho nông dân. Trong bối cảnh đầu ra hạt gạo đang gặp nhiều sức ép, dư luận đang đặc biệt quan tâm đến “chỉ tiêu” mua lúa đảm bảo tối thiểu lợi nhuận 30% cho nông dân - đây thật sự là một thách thức. Định giá thành sản xuất lúa của nông dân đúng không đơn thuần để tính toán cách thu mua giúp lợi nhuận của nông dân đạt 30 hay 40%, mà nó còn mang nội hàm đánh giá đúng “nội lực” chính xác của sức dân trên vựa lúa ĐBSCL.

Trước áp lực tiêu thụ lúa hàng hóa chồng chất khó khăn và giá lúa liên tục giảm, Bộ NN&PTNT đã hạ kế hoạch sản xuất lúa Thu đông (lúa vụ 3) tới đây, từ 800.000ha xuống còn 700.000ha. Song, đây cũng là giải pháp tình thế. Nhiều nông dân cho biết: Họ không còn mặn mà với việc trồng lúa 3 vụ/năm, nhưng nếu không trồng lúa thì họ làm gì? Một số lãnh đạo địa phương vùng ĐBSCL cũng nhận ra dấu hiệu dư thừa lúa hàng hóa và tìm cách luân chuyển một vụ lúa sang trồng màu hoặc nuôi thủy sản. Thế nhưng, những tính toán này vẫn chưa thể hiện rõ ràng trên kế hoạch sản xuất của địa phương. Mà nguyên nhân chủ yếu là “đất sản xuất lúa là vấn đề nhạy cảm” - các địa phương chưa dám “xé rào”. Phải chăng đây cũng là lúc Chính phủ cần có quyết sách thích hợp, “bật đèn xanh” cho các địa phương luân chuyển 1 vụ lúa sang trồng màu để giảm bớt những căng thẳng phải tiêu thụ lúa hàng hóa của nông dân!

 

Bài, ảnh: CAO PHONG