Gạo ST25 có nguy cơ mất thương hiệu: Cần xây dựng lại chuỗi lúa gạo

Báo Người Đại biểu - Thứ Sáu, 07/05/2021, 06:19

Vụ việc gạo ST25 ngon nhất, nhì thế giới có nguy cơ bị mất thương hiệu một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh cho các doanh nghiệp Việt trong vấn đề xây dựng thương hiệu. Sâu xa, theo các chuyên gia, cần thiết lập lại chuỗi lúa gạo nói riêng cũng như các chuỗi sản phẩm khác. Nếu không, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, vòng luẩn quẩn mất - chật vật tìm lại thương hiệu sẽ tiếp tục tái diễn.

“Không thể đổ trách nhiệm cho Nhà nước”

Nghiên cứu viên cao cấp của Bộ Công thương Phạm Tất Thắng không mấy ngạc nhiên với thông tin gạo ST24, ST25 có nguy cơ mất thương hiệu trên thị trường thế giới, do các doanh nghiệp nước ngoài đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tại Mỹ và Australia.

Ông Hồ Quang Cua đã ủy quyền cho doanh nghiệp đăng ký bảo hộ thương hiệu gạo ST24, ST25.

Nguồn ITN

“Đây không phải là câu chuyện mới”, ông Thắng nhấn mạnh. Trước đó có trường hợp cà phê Buôn Ma Thuột được cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý từ năm 2005 nhưng thương hiệu này đã bị doanh nghiệp Trung Quốc đăng ký bảo hộ; hay các thương hiệu võng xếp Duy Lợi, kẹo dừa Bến Tre, nước mắm Phú Quốc… đều mất rất nhiều thời gian, tiền bạc và công sức để tìm lại tên. Thêm vào đó, trong bối cảnh nền kinh tế càng hội nhập thì khả năng xảy ra tình trạng mất thương hiệu sẽ xuất hiện ngày càng nhiều. “Vấn đề đáng nói ở đây là dường như các doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp xuất khẩu gạo vẫn chưa nhận thức được điều này, vẫn đợi mất bò mới lo làm chuồng. Điều này một phần do nhận thức về quyền sở hữu trí tuệ chưa cao, phần khác là khả năng quản trị rủi ro của doanh nghiệp còn yếu”.

Trao đổi với báo chí, ông Hồ Quang Cua - “cha đẻ” giống lúa ST24, ST25 cho rằng, mình chỉ làm công tác nghiên cứu giống cây trồng. Do doanh nghiệp mang tính gia đình, khả năng tài chính có hạn, hiểu biết luật lệ kinh doanh ở nước ngoài hạn chế nên đã chậm trễ trong việc xác lập bảo hộ sở hữu trí tuệ gạo ST24, ST25 ở nước ngoài.

Viện trưởng Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long Trần Ngọc Thạch tỏ ra đồng cảm. Ông phân tích, trong lĩnh vực giống cây trồng có 2 vấn đề bảo hộ riêng biệt, gồm bảo hộ giống (do Bộ NN - PTNT quản lý) và bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa (thuộc Cục Sở hữu trí tuệ). Tác giả của ST24, ST25 (ông Hồ Quang Cua) chỉ quan tâm đến bảo hộ giống cây là điều dễ hiểu vì không trực tiếp kinh doanh sản phẩm. Thêm nữa, số liệu thống kê quý I.2021 cho thấy, Việt Nam đã xuất khẩu 1.900 tấn gạo ST25, trong đó xuất sang Mỹ chiếm 98% và doanh nghiệp của ông Hồ Quang Cua không trực tiếp xuất khẩu mà phải thông qua doanh nghiệp khác. Như vậy, doanh nghiệp xuất khẩu gạo mới là người hưởng lợi trực tiếp nhiều nhất.

Cũng theo chuyên gia này, “đáng ra, vì là miếng cơm của doanh nghiệp nên họ phải trực tiếp đứng ra xây dựng thương hiệu ngay từ khi nhận thấy sản phẩm có tiềm năng xuất khẩu vào thị trường nào đó, trước khi xuất khẩu, chứ không phải chờ người khác làm".

Trước luồng ý kiến cho rằng, để gạo ST24, ST25 có nguy cơ bị mất thương hiệu tại nước ngoài có trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước, ông Thạch nhấn mạnh điều này không hoàn toàn thuyết phục. “Không thể đổ hết trách nhiệm lên Nhà nước bởi xây dựng thương hiệu trước tiên phải là trách nhiệm của doanh nghiệp, Nhà nước chỉ hỗ trợ và không thể làm thay”.

Hình thành tổ hợp hỗ trợ, ứng phó cuộc chiến thương hiệu

Từ vụ việc gạo ST24, ST25 có nguy cơ mất thương hiệu và các doanh nghiệp xuất khẩu đã “chậm chân” trong xây dựng thương hiệu, theo các chuyên gia, điều này chứng tỏ chuỗi lúa gạo đang bộc lộ nhiều vấn đề.

Viện trưởng Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long chỉ rõ, chuỗi lúa gạo đang bị đứt khúc giữa người trồng với người xuất khẩu. Hiện, người trồng lúa tại đồng bằng sông Cửu Long không bán trực tiếp cho doanh nghiệp xuất khẩu mà thông qua thương lái (cò). Nguyên nhân bởi doanh nghiệp xuất khẩu gạo hoặc không có chuyên môn, hoặc không đủ năng lực tài chính để bao tiêu cánh đồng lớn, buộc phải thông qua trung gian là các thương lái. Do vậy, đã đến lúc phải tìm mô hình liên kết lại, vì hiện nông dân sản xuất manh mún, doanh nghiệp nhập khẩu không thể làm việc với hàng trăm, hàng nghìn nông dân. “Cần tính lại cách làm chuỗi lúa gạo nói riêng cũng như chuỗi các nông sản khác nói chung mới giải quyết tận gốc tình trạng được mùa mất giá, được giá mất mùa và tránh để mất thương hiệu”, ông Thạch nói.

Đồng tình với nhận định trên, ông Phạm Tất Thắng cho rằng, đã đến lúc cần xây dựng lại chuỗi giá trị cho các sản phẩm nông nghiệp. Hiện, việc phối kết hợp giữa tác giả giống cây trồng, doanh nghiệp xuất nhập khẩu và hiệp hội chưa nhuần nhuyễn. "Chúng ta cần sớm khắc phục điều này, không thể nói tôi làm nghiên cứu thì chỉ biết về nghiên cứu, còn anh làm xuất khẩu thì chỉ quan tâm xuất khẩu. Chừng nào tình trạng này còn xảy ra thì chừng đó vẫn không thể hình thành chuỗi và việc để mất, chật vật tìm lại thương hiệu sẽ vẫn còn là vòng luẩn quẩn".

Cho rằng tự thân các thương hiệu, nhãn hiệu không thể giải bài toán kinh tế của ngành, chuyên gia kinh tế Trần Hữu Hiệp nhấn mạnh, rất cần trợ lực bằng tư duy hoạch định chính sách nông nghiệp, sự phối hợp đa ngành, sự hỗ trợ đắc lực cho doanh nghiệp trong các cuộc chiến pháp lý ở thị trường ngoại. Cụ thể, Nhà nước cần hỗ trợ thông tin, trợ giúp pháp lý khi doanh nghiệp rơi vào trường hợp tranh tụng bằng các phương thức phù hợp. Quan trọng hơn là phải nâng cao năng lực tự bảo vệ mình của chủ thương hiệu.

Về lâu dài, cần hình thành các tổ hợp đủ mạnh để hỗ trợ và ứng phó các cuộc chiến thương hiệu - nhãn hiệu tương tự. Đồng thời, cần hỗ trợ xây dựng các thương hiệu quốc gia, vùng miền, địa phương và doanh nghiệp theo hướng tập trung vào các nhóm giải pháp, bao gồm tập trung vào chính sách - pháp lý, quy hoạch - đầu tư; khoa học và công nghệ, pháp lý; thị trường, tăng cường liên kết; nguồn nhân lực. “Nhà nước không thể làm thay hay hỗ trợ trực tiếp cho doanh nghiệp nhưng cũng không thể để doanh nghiệp chông chênh trong cuộc chiến gay go này”, ông Hiệp nhấn mạnh.

Chưa có khả năng mất nhãn hiệu gạo ST24 và ST25 tại Mỹ

Trong báo cáo vừa gửi Bộ trưởng Bộ NN - PTNT, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cho biết, hiện có 5 hồ sơ của 4 doanh nghiệp tại Mỹ đã nộp đơn đăng ký nhãn hiệu gạo ST25 và hiện chưa được cấp văn bằng bảo hộ.

Tại Việt Nam, ngoài doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang Trí, hiện có 7 hồ sơ nộp đăng ký nhãn hiệu liên quan đến gạo ST24 và ST25 tại Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) và đang được thẩm tra, chưa cấp văn bằng.

"Cục Sở hữu trí tuệ xác định: chưa xảy ra khả năng bị mất nhãn hiệu gạo ST24 và ST25 tại Mỹ. Việc cần thiết hiện nay là Doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang Trí cần hoàn thiện đăng ký nhãn hiệu gạo ST24 và ST25 tại Việt Nam và triển khai đăng ký tại thị trường quốc tế để bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp”, báo cáo nêu rõ.

Hiện, Tập đoàn PAN được ông Hồ Quang Cua ủy quyền đăng ký xác lập quyền sở hữu đối với giống cây trồng ST24, ST25 tại các thị trường nước ngoài, đăng ký bảo hộ các nhãn hiệu hàng hóa liên quan.

 https://daibieunhandan.vn/doi-song-xa-hoi/Can-xay-dung-lai-chuoi-lua-gao-i264590/

Đan Thanh